Από την αρχή της στρατιωτικής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι κυβερνήσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού επιδίδονται σε έναν αγώνα να εντοπίσουν τις επαύλεις και τις υπερθαλαμηγούς ολιγαρχών και αξιωματούχων που θεωρούνται ότι βρίσκονται πιο κοντά στον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Οι κυρώσεις θεσπίστηκαν αρχικά το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία και την κατοχή τμημάτων της περιοχής Ντονμπάς. Πλέον έχουν επεκταθεί σημαντικά, προκειμένου να ασκηθεί πίεση στο Κρεμλίνο πλήττοντας τα πορτοφόλια κάποιων εκ των πλουσιότερων και πλέον σημαινόντων ελίτ της Ρωσίας.
Ενδιαφέρεστε να συμμετάσχετε σε αυτό το παγκόσμιο κυνήγι; Το GIJN κάλεσε το Δίκτυο Έρευνας Διαφθοράς και Οργανωμένου Εγκλήματος (Organized Crime and Corruption Reporting Project – OCCRP) να μοιραστεί 10 συμβουλές και τεχνικές για τη διερεύνηση του πλούτου ανά τον κόσμο Ρώσων μεγιστάνων με πολιτικές διασυνδέσεις. Το μόνο που χρειάζεστε για να ξεκινήσετε είναι ένα φορητό υπολογιστή και λίγη επιμονή.
1. Εντοπίστε τους Στόχους σας
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να αποφασίσετε τα περιουσιακά στοιχεία ποιού αναζητάτε.
Η Navalny 35 είναι μία λίστα 35 ολιγαρχών και αξιωματούχων, τους οποίους ο Αλεξέι Ναβάλνι και η οργάνωσή του για την καταπολέμηση της διαφθοράς FBK χαρακτήρισαν ως βασικούς στόχους για την επιβολή κυρώσεων και τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων. Περιλαμβάνει άτομα όπως ο Όλεγκ Ντεριμπάσκα, ολιγάρχη στενά συνδεδεμένου με το Κρεμλίνο του οποίου η έπαυλη στο Λονδίνο καταλήφθηκε πρόσφατα από ακτιβιστές και ο Βίκτορ Ζολότοφ, πρώην υπεύθυνος της προσωπικής ασφάλειας του Πούτιν και πλέον Αρχηγός της Ρωσικής Εθνοφρουράς. Πολλά άτομα από την εν λόγω λίστα διαθέτουν σημαντικά περιουσιακά στοιχεία εκτός Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων κάποιων που έχουν ήδη δεσμευτεί, όπως το παρακάτω πλωτό παλάτι των 600 εκατομμυρίων δολλαρίων.
Κυβερνήσεις στην Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού μόλις ανήγγειλαν μια πολυμερή ομάδα δράσης για τον εντοπισμό και τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων ανά τον κόσμο που ανήκουν σε Ρώσους ελίτ, ολιγάρχες και τους πληρεξουσίους αυτών. Καταρτίστηκε λίστα με τους 50 στόχους προτεραιότητας, με τους πρώτους 28 να έχουν δημοσιευθεί εδώ. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο Γιούρι Κοβάλτσουκ, γνωστός ως ο «προσωπικός τραπεζίτης» του Πούτιν και ο Βαλερί Γκερασίμοφ, αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της Ρωσίας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση τηρούν προγράμματα κυρώσεων που περιλαμβάνουν ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και δεσμεύσεις περιουσιακών στοιχείων Ρώσων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που επλήγησαν από τις κυρώσεις λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, της προσάρτησης της Κριμαίας το 2014 ή παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κάποιες οργανώσεις έχουν δημιουργήσει ανιχνευτές κυρώσεων (sanctions trackers), όπως ο Διερευνητής Κυρώσεων (Sanctions Explorer) C4ADS, ο οποίος καθιστά την αναζήτηση ευκολότερη συνδυάζοντας δεδομένα προερχόμενα από πολλαπλές κυβερνητικές πηγές ή το εργαλείο ζωντανής παρακολούθησης κυρώσεων του Correctiv, το οποίο επικεντρώνεται αποκλειστικά σε ενέργειες που σχετίζονται με τη Ρωσία. Οι εν λόγω λίστες μπορούν να εξορυχθούν προκειμένου να εντοπιστούν οι στενοί σύντροφοι του Πούτιν στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις, όπως ο Ντμίτρι Πέσκοφ, εκπρόσωπος τύπου του Πούτιν και «βασικός προπαγανδιστής» της Ρωσίας ή ο Εβγκένι Πριγκόζιν, του οποίου ο ιδιωτικός στρατός από μισθοφόρους υποστήριξε τη βάναυση εκστρατεία του Πούτιν στη Συρία και σύμφωνα ξανά με αναφορές πολεμά στην Ουκρανία.
Στα μέσα ενημέρωσης ερευνητικής δημοσιογραφίας που έχουν εντοπίσει τους προνομιούχους του Πούτιν εδώ και χρόνια περιλαμβάνονται το OCCRP και η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ). Η Ρωσική έκδοση του Forbes δημοσιεύει μια ετήσια Λίστα με τους Πλουσιότερους Ρώσους, ενώ οι Financial Times που επικεντρώνονται στον τομέα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και η Wall Street Journal έχουν ξεκινήσει να παρακολουθούν το στενό κύκλο του Πούτιν και τους πλούσιους ολιγάρχες καθώς τίθενται υπό πιο εξονυχιστικό έλεγχο.
Έχουν κυκλοφορήσει πολυάριθμα βιβλία που τεκμηριώνουν το κλεπτοκρατικό καθεστώς του στενού κύκλου του Πούτιν και ονομάζουν πολλούς αξιωματούχους και ολιγάρχες που είναι άξιοι διερεύνησης. «Οι Άνθρωποι του Πούτιν» (“Putin’s People”) της Catherine Belton, «Όλοι οι Άνδρες του Κρεμλίνου» (“All the Kremlin’s Men”) του Mikhail Zygar και «Η Κλεπτοκρατία του Πούτιν» (“Putin’s Kleptocracy”) της Karen Dawisha είναι μια καλή αρχή.
2. Προσδιορίστε τα Περιουσιακά Στοιχεία και το Γεωγραφικό Επίκεντρο
Τι αναζητάτε και που μπορεί να βρίσκεται; Αυτά είναι τα πρώτα ερωτήματα που θα πρέπει να θέσετε στον εαυτό σας. Οι απαντήσεις θα σας βοηθήσουν να περιορίσετε σημαντικά την έρευνά σας.
Ένα περιουσιακό στοιχείο μπορεί να είναι ένα ακίνητο όπως μια έπαυλη ή ένα πολυτελές διαμέρισμα, μετοχές σε εταιρεία ή καταπιστεύματα, σκάφη ή οχήματα, όπως μια υπερθαλαμηγός ή ένα ιδιωτικό αεροσκάφος ή ένα αυτοκίνητο, χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία όπως είναι τα χρεόγραφα ή τα ομόλογα, είδη πολυτελείας όπως είναι έργα τέχνης και κοσμήματα, μετρητά, τραπεζικοί λογαριασμοί και κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία και πολλά άλλα. Κάποια από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία είναι εξ ορισμού πιο εμφανή και εντοπίσιμα από άλλα. Οτιδήποτε θα είχε απήχηση στους πλούσιους, αλλά προσπαθείστε επίσης να μάθετε κατά πόσο ο στόχος σας έχει κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως για παράδειγμα για καθαρόαιμα άλογα, πράγμα που επίσης θα αποτελούσε σημαντικό περιουσιακό στοιχείο.
Που μπορεί να βρίσκεται το περιουσιακό στοιχείο; Οι Ρώσοι ολιγάρχες προτιμούν τις χώρες που προσφέρουν δυνατότητες πολυτελούς τρόπου ζωής και προστασίες μέσω κανόνων δικαίου, γεγονός που δικαιολογεί γιατί η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και το Παρίσι έγιναν τόσο ελκυστικοί προορισμοί για την αγορά ακινήτων. Τοποθεσίες όπως το Μονακό, το Ντουμπάι και το Μαυροβούνιο αποτελούν επίσης ισχυρό πόλο έλξης, λόγω του ζεστού κλίματος και των χαλαρών κανονισμών. Επιχειρήστε να εξακριβώσετε κατά πόσο ο στόχος σας έχει ισχυρούς δεσμούς με μια συγκεκριμένη χώρα – από αυτήν θα πρέπει να ξεκινήσετε την έρευνά σας.
Τα περιουσιακά στοιχεία ολιγαρχών που βρίσκονται σε μέρη όπως η Ευρώπη ανήκουν συχνά σε νομικά πρόσωπα που είναι καταχωρημένα σε περιοχές δικαιοδοσίας που επικρατεί το απόρρητο όπως είναι οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι (BVI), το Λίχτενσταϊν και ο Παναμάς. Έχετε το νου σας σε κέντρα ανεπαρκούς διαφάνειας, όπως είναι εκείνα που κατονομάζονται στο Δείκτη Φορολογικής Αδιαφάνειας (Financial Secrecy Index) του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης (Tax Justice Network), και σε εταιρείες καταχωρημένες στην Πολιτεία Delaware των Ηνωμένων Πολιτειών ή στο νησιωτικό κράτος Νέβις της Καραϊβικής, που προσφέρει πρόσθετες επιλογές χρηματοπιστωτικού απορρήτου. Οι πολυεπίπεδες διεθνείς εξωχώριες δομές περιουσιακών στοιχείων είναι δαπανηρές ως προς τη συντήρησή τους και οι ολιγάρχες προσλαμβάνουν εξειδικευμένους δικηγόρους και επαγγελματίες καταπιστευμάτων για τη διαχείρισή τους. Το πιο πιθανό είναι οι εν λόγω δομές να έχουν δημιουργηθεί για να προστατέψουν κάτι πολύτιμο.
3. Αποκτήστε Πρόσβαση σε Δεδομένα
Εάν τα περιουσιακά στοιχεία συνίστανται σε επαύλεις ή υπερθαλαμηγούς, τότε επίσημα έγγραφα που αποδεικνύουν τον τίτλο κυριότητας αποτελούν την απόδειξη ιδιοκτησίας που θέλετε. Το κατά πόσο τα εν λόγω δεδομένα είναι δημόσια ή ιδιωτικά, δωρεάν ή έναντι πληρωμής, διαθέσιμα στο διαδίκτυο ή μόνον αυτοπροσώπως – και το εύρος των πληροφοριών που εμπεριέχονται σε αυτά – ποικίλει σημαντικά ανά περιουσιακό στοιχείο, ανά κράτος ή ακόμη και ανά περιοχή. Κατά κανόνα, οι περισσότερες χώρες δημοσιεύουν επίσημα στοιχεία σχετικά με ακίνητα και εταιρείες με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Ακίνητα: Έχετε τη δυνατότητα να αναζητήσετε ελεύθερα ιδιοκτήτες ακινήτων στη Νέα Υόρκη και το Μαϊάμι βάσει ονόματος. Στην Ελβετία, κάποια καντόνια όπως η Γενεύη εμφανίζουν τον ιδιοκτήτη ενός συγκεκριμένου ακινήτου, αλλά δεν έχετε τη δυνατότητα να αναζητήσετε βάσει ιδιοκτήτη – μόνον βάσει διεύθυνσης. Στη Γαλλία, θα πρέπει να λάβετε έναν αριθμό πρωτοκόλλου από το επίσημο κτηματολόγιο (υποθηκοφυλακείο) και στη συνέχεια να καταθέσετε αίτηση στις αρμόδιες αρχές για πληροφορίες σχετικά με την ιδιοκτησία. Στην Αυστρία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, θα πρέπει επίσης να πληρώσετε, αλλά στη Γερμανία ενδέχεται να είναι δύσκολο να εξασφαλίσετε δεδομένα για ακίνητα χωρίς να αποδείξετε κάποιο «έννομο συμφέρον».
Τα πολεοδομικά έγγραφα συνιστούν άλλη μια εξαιρετική πήγη δεδομένων και διατίθενται συχνά δωρεάν. Αιτήσεις για ανακαινίσεις σε πολυτελή ακίνητα στο Λονδίνο ιδιοκτησίας της οικογένειας και συνεργατών της προεδρικής οικογένειας του Αζερμπαϊτζάν αποκάλυψαν σχέδια για υπόγειες πισίνες και εσωτερικές ιδιωτικές αίθουσες κινηματογράφου. Αφότου διασφαλίσετε τα έγγραφα κυριότητας, δεν υπάρχει καλύτερη εναλλακτική για τη διερεύνηση του ακινήτου, από το να επισκεφτείτε αυτοπροσώπως την τοποθεσία. Έτσι, είναι δυνατόν να προκύψουν και συμπληρωματικά περιουσιακά στοιχεία, όπως οχήματα σταθμευμένα στο δρόμο που οδηγεί στο ακίνητο. Μην ξεχάσετε να χρησιμοποιήσετε τα διαδικτυακά εργαλεία όπως το Google Maps ή το Google Earth για να εξοικειωθείτε με την τοποθεσία και να είστε προσεκτικοί με την ασφάλεια.
Εταιρείες: Οι προοπτικές για εταιρικά δεδομένα είναι εξίσου διαφορετικές. Ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο και το Λουξεμβούργο προσφέρουν λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με εταιρείες (συμπεριλαμβανομένων των πραγματικών δικαιούχων) δωρεάν, η Αυστρία και η Γερμανία χρεώνουν κάποιο αντίτιμο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, απαιτείται κατά κανόνα από τις ΕΠΕ να υποβάλλουν ελάχιστες πληροφορίες, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό του δικαιούχου, ενώ δικαιοδοσίες όπως η Μπελίζ παρέχουν απόρρητο «βάσει σχεδιασμού». Πολλές «εταιρείες – βιτρίνες» που εντοπίστηκαν μέσω διαρροών από καταγγέλλοντες είναι δυνατόν να αναζητηθούν στη Βάση Δεδομένων Εξωχώριων Διαρροών (Offshore Leaks Database) του ICIJ και η πλατφόρμα Aleph του OCCRP διαθέτει πληθώρα εταιρικών δεδομένων από δεκάδες κράτη.
Το OpenCorporates συλλέγει εταιρικά δεδομένα από δεκάδες κράτη σε ένα μέρος, ενώ εναλλακτικές έναντι πληρωμής όπως το Orbis και το Sayari προσφέρουν ολοκληρωμένη κάλυψη σε ολόκληρο τον κόσμο. Πρακτικά δικαστηρίων σε σχέση με μια επαγγελματική αντιδικία είναι δυνατόν να αποκαλύψουν επίσης στοιχεία σχετικά με εταιρικά περιουσιακά στοιχεία. Συνεπώς, ελέγξτε εάν ο στόχος σας περιλαμβάνεται σε εμπορικές υποθέσεις που βρίσκονται καταχωρημένες στη νομική βάση δεδομένων PACER των Ηνωμένων Πολιτειών ή βρίσκονται καταχωρημένες στον ιστόπο Court Listener ή στον HM Courts and Tribunals του Ηνωμένου Βασιλείου. Εάν ο στόχος σας δραστηριοποιείται στον κλάδο της ναυτιλίας ή της χρηματιστηριακής διαπραγμάτευσης εμπορευμάτων, βάσεις δεδομένων όπως η Import Genius και η Panjiva είναι εξαιρετικές για την εξόρυξη δεδομένων σε σχέση με διεθνείς αποστολές.
Σκάφη: Πληροφορίες σχετικά με τους ιδιοκτήτες σκαφών (για μεγάλες θαλαμηγούς, στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για νομικό πρόσωπο) διατίθενται δωρεάν σε δικτυακούς τόπους τρίτων, όπως είναι ο Equasis ή σε βάσεις δεδομένων επί πληρωμή όπως είναι η LexisNexis ή η Orbis. Ένα σκάφος ενδέχεται να ανήκει σε εταιρεία στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους για παράδειγμα, αλλά εάν είναι καταχωρημένο σε άλλη δικαιοδοσία όπως τα Νησιά Κέυμαν, εκεί θα πρέπει να αποταθείτε (στην προκειμένη περίπτωση, στο Νηολόγιο των Νησιών Κέυμαν) για να διασφαλίσετε επίσημη βεβαίωση ιδιοκτησίας. Οι κινήσεις των πλοίων μπορούν να εντοπιστούν μέσω ιστοτόπων όπως το Marine Traffic και το VesselFinder, και θα πρέπει να γνωρίζετε το όνομα του σκάφους για να ξεκινήσετε να συλλέγετε δεδομένα, καθώς και τον αριθμό ΙΜΟ ή MMSI αυτού – ιδιαίτερα εάν έχει αλλάξει το όνομά του. Αυτό συνέβη με το St. Princess Olga, του οποίου ο φερόμενος ιδιοκτήτης Ιγκόρ Σέτσιν άλλαξε το όνομά του μετά το διαζύγιό του με τη σύζυγό του, Όλγα.
Αεροσκάφη: Ένα αεροσκάφος μπορεί να εντοπιστεί μέσω ιστοτόπων όπως το Flightradar24. Τα αεροδρόμια στα οποία ένα αεροπλάνο προσγειώνεται και απογειώνεται ενδέχεται να υποδεικνύουν τη θέση μιας κοντινής εξοχικής κατοικίας. Το πλέον εμφανές αναγνωριστικό ενός αεροπλάνου είναι ο αριθμός του ουραίου του, αλλά ένα αεροπλάνο μπορεί να αλλάξει το “όνομά” του, οπότε στην περίπτωση αυτή ο σειριακός αριθμός του (ο οποίος δεν αλλάζει ποτέ) είναι απαραίτητος για τον εντοπισμό του καινούριου αριθμού του ουραίου του και για τη διαρκή παρακολούθηση των κινήσεών του. Το Icarus.flights είναι ένα εύχρηστο καινούριο εργαλείο για να ψάξει κανείς βαθύτερα ένα αεροσκάφος. Το Russian Oligarchs Jets είναι ένας bot λογαριασμός στο Twitter που παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τις κινήσεις των αεροπλάνων Ρώσων ολιγαρχών. Στοιχεία σχετικά με την κυριότητα αεροπλάνων που είναι καταχωρημένα σε ορισμένα μέρη όπως είναι η Νήσος Μαν, το Ηνωμένο Βασίλειο ή οι Ηνωμένες Πολιτείες διατίθενται δωρεάν στο διαδίκτυο – αν και το πιο πιθανό είναι να προκύψει ότι ο ιδιοκτήτης είναι μια εξωχώρια εταιρεία της οποίας η ιδιοκτησία θα πρέπει στη συνέχεια να αποκαλυφθεί.
Χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία: Ρυθμιστικές αρχές όπως είναι η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των Ηνωμένων Πολιτειών αποκαλύπτουν δεδομένα σχετικά με χαρτοφυλάκια επενδύσεων και συχνά ονομάζουν συγκεκριμένα νομικά πρόσωπα και τους δικαιούχους αυτών. Έχετε επίσης τη δυνατότητα να αναζητήσετε εξωχώριους επενδυτικούς οργανισμούς μέσω της Βάσης Δεδομένων Εξωχώριων Διαρροών (Offshore Leaks Database) του ICIJ, η οποία συνδυάζει δεδομένα από τα Panama Papers, τα Pandora Papers και άλλες μεγάλες διαρροές δεδομένων εξωχώριων εταιρειών. Παρόμοια δεδομένα σε σχέση με εταιρείες και επενδυτικούς οργανισμούς βρίσκονται καταχωρημένα στην πλατφόρμα δεδομένων Aleph του OCCRP.
Τα ανωτέρω συνιστούν απλά ένα δείγμα πηγών που ενδέχεται να είναι χρήσιμο στην έρευνα εντοπισμού περιουσιακών στοιχείων. Δεν υπάρχει μια ενιαία μέθοδος και οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να ακολουθούν το χρήμα, ακόμη εκτός συνόρων. Κάποιοι οργανισμοί έχουν καταρτίσει εγχειρίδια που παραθέτουν διαθέσιμες πηγές σε διαφορετικές δικαιοδοσίες που είναι χρήσιμες για έρευνες «ακολούθησε το χρήμα». Ο Κατάλογος Βάσεων Δεδομένων Έρευνας (Catalogue of Research Databases) του OCCRP είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης, ενώ ο Ψηφιακός Οδηγός για τον Εντοπισμό της Διαφθοράς (Digital Guide for Tracking Corruption) του ιδρυτή του OCCRP Paul Radu προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες. Η Ελβετική εταιρεία i-intelligence έχει δημοσιεύσει μια εκτενή εργαλειοθήκη ανοιχτού κώδικα.
4. Δημιουργήστε Βάση Δεδομένων για την Καταχώρηση Περιουσιακών Στοιχείων
Δημιουργήστε μια βάση δεδομένων για να καταχωρήσετε στοιχεία σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία που βρίσκετε. Είναι ουσιαστικής σημασίας. Διατηρείστε τη βάση δεδομένων οργανωμένη, να την ενημερώνετε τακτικά και συμπεριλάβετε όσα περισσότερα αναγνωριστικά μπορείτε: ονόματα, διευθύνσεις, μέλη ΔΣ, αξίες περιουσιακών στοιχείων, ημερομηνίες κτήσης / πώλησης, αριθμοί μητρώου εταιρειών, τοποθεσίες, ημερομηνίες γέννησης, κτλ. Δημιουργήστε ξεχωριστά φύλλα για εταιρείες, ακίνητα και άτομα. Δημιουργήστε σύνδεσμο με βασικά τεκμήρια που δείχνουν την αλυσίδα ιδιοκτησίας. Όσο βρίσκεται σε εξέλιξη η έρευνά σας, η βάση δεδομένων σας θα αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς και θα είστε επίσης σε θέση να τη διασταυρώσετε με άλλα δεδομένα ώστε να αναζητήσετε καινούρια περιουσιακά στοιχεία (βλέπε παρακάτω).
5. Εντοπίστε την Οικογένεια και Γνωστούς Συνεργάτες
Προτού ξεκίνησετε την έρευνα για τα περιουσιακά στοιχεία του στόχου σας – σταματήστε! Θα πρέπει πρώτα να εντοπίσετε τις συζύγους, τις ερωμένες, τα τέκνα, τους γονείς, τα αδέλφια, τους έμπιστους συνεργάτες και τους επιχειρηματικούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένων προσωπικών αναγνωριστικών όπως οι ημερομηνίες γέννησης. Οι ολιγάρχες και οι αξιωματούχοι κατά κανόνα καταχωρούν περιουσιακά στοιχεία στα μέλη των οικογενειών τους ή σε στενούς συνεργάτες τους με σκοπό την προστασία του απορρήτου ή τη νομική προστασία – και εκεί είναι που μπορεί να ξετρυπώσετε την οικογενειακή περιουσία.
Πάρτε για παράδειγμα τη Saodat Narzieva, μια γυναικολόγο από το Ουζμπεκιστάν που τηρεί λογαριασμούς στην Ελβετική τράπεζα Credit Suisse ύψους τουλάχιστον 1,8 δισεκατομμυρίων Ελβετικών φράγκων (1,9 δισεκατομμύρια Ευρώ). Αδιανόητη περιουσία για οποιονδήποτε ιατρό. Τα κεφάλαια αυτά πιθανότατα δικαιολογούνται από τη σχέση της με τον αδελφό της, το Ρώσο – Ουζμπέκο δισεκατομμυριούχο Άλισερ Ουσμάνοφ. Ή πάρτε για παράδειγμα τη Polina Kovaleva, μια εντυπωσιακή νεαρά η οποία απέκτησε ένα υπερπολυτελές διαμέρισμα στο Λονδίνο αξίας 4,4 εκατομμυρίων στερλίνων χωρίς την εγγραφή υποθήκης στην ηλικία των μόλις 21 ετών. Πατριός της είναι ο Σεργκέι Λαβρόφ, ο υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας.
Ο Σεργκέι Ρολντούγκιν, Ρώσος επαγγελματίας βιολοντσελίστας και παιδικός φίλος του Βλαντιμίρ Πούτιν, συνδέθηκε με χρηματικές συναλλαγές ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολλαρίων που αφορούσαν εξωχώριους λογαριασμούς και ύποπτες μεταφορές. Ο Γκράχαμ Μπόναμ-Κάρτερ (συγγενής της ηθοποιού Έλενα Μπόναμ-Κάρτερ) αναφέρεται σε επίσημα αρχεία για πολυτελές ακίνητο στο Ηνωμένο Βασίλειο αξίας 25 εκατομμυρίων στερλινών (32,6 εκατομμυρίων δολλαρίων). Οι τραπεζικοί λογαριασμοί του Μπόναμ-Κάρτερ στο Ηνωμένο Βασίλειο δεσμεύτηκαν στις αρχές Μαρτίου όταν οι αρχές επιβολής του νόμου είχαν υποψίες ότι 110.000 στερλίνες (143.000 δολλάρια) σε καταθέσεις σχετίζονταν με τον ολιγάρχη που έχει υποστεί κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες, Όλεγκ Ντεριπάσκα.
H αναζήτηση μελών της οικογενείας και συνεργατών συνιστά κάποιες φορές το κλειδί που ξεκλειδώνει τον πλούτο ενός δισεκατομμυριούχου. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να βοηθήσουν πολύ στο σημείο αυτό – ο ρόλος που παίζουν τα παιδιά ή οι αγαπημένοι των Ρώσων ολιγαρχών αποκαλύπτοντας χωρίς να το θέλουν περιουσιακά στοιχεία τεκμηριώνεται πλήρως.
Προσθέστε ένα φύλλο “άτομα” στη κεντρική βάση δεδομένων σας και ξεκινήστε να καταχωρείτε μέλη της οικογενείας και στενούς συνεργάτες προς συμπερίληψη στην έρευνά σας. Καταχωρήστε ημερομηνίες γέννησης, διευθύνσεις και υπηκοότητες. Εάν κατέχουν περιουσιακά στοιχεία δυσανάλογα της γνωστής περιουσίας τους ή ηλικίας τους, τότε αυτό μπορεί να σημαίνει ότι δεν είναι οι πραγματικοί δικαιούχοι.
6. Προσέξτε τις Μεταγραφές από τη Ρωσική
Τα Ρωσικά ονόματα συχνά μεταγράφονται στο Λατινικό αλφάβητο με διαφορετικούς τρόπους. Το Google αντιμετωπίζει καλά το Alexei / Alexey, αλλά πολλές εξειδικευμένες βάσεις δεδομένων απαιτούν απόλυτη αντιστοιχία στην ορθογραφία, που σημαίνει ότι θα μπορούσατε να χάσετε ένα σημαντικό αποτέλεσμα εάν η αναζήτησή σας περιέχει ένα ή δύο λάθος γράμματα.
Πάρτε για παράδειγμα το Companies House, το μητρώο εταιρειών του Ηνωμένου Βασιλείου. Μια αναζήτηση για τον «Filipp Adonyev» εμφανίζει ένα άτομο με το όνομα αυτό που διευθύνει τη Βρετανική εταιρεία Pad Film Limited. Αλλά μια αναζήτηση για τον «Filip Adoniev» δεν εμφανίζει αποτελέσματα για το γιο του Ρώσου ολιγάρχη των τηλεπικοινωνιών, Sergey Adonyev.
Σε κάποια επίσημα έγγραφα, το επώνυμο «Abramovich» («Αμπράμοβιτς») γράφεται «Abramovič». Άλλο παράδειγμα: «Sergei Kiriyenkο», «Sergey Kiriyenko», «Sergei Kirienko» και «Sergey Kirienko» είναι όλα εύλογες γλωσσικές μεταγραφές του «Серге́й Кирие́нко», ανώτερου αξιωματούχου της κυβέρνησης του Πούτιν που υπεβλήθη σε κυρώσεις από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ το 2021. Οποιαδήποτε από αυτές τις παραλλαγές ενδέχεται να έχει καταχωρηθεί σε μια βάση δεδομένων που αναζητάτε στη συνέχεια, αλλά δεν μπορείτε να γνωρίζετε σε ποια.
Είναι σκόπιμο να συλλέγετε όλες τις πιθανές γλωσσικές μεταγραφές ενός Ρώσικου ονόματος προτού ξεκινήσετε την έρευνά σας και στη συνέχεια, να αναζητήσετε συστηματικά όλες αυτές. Εάν έχετε αμφιβολίες για πιθανές γλωσσικές μεταγραφές που λείπουν, ζητήστε τη βοήθεια κάποιου που έχει τη Ρωσική ως μητρική γλώσσα, και κρατήστε λίστα με τις παραλλαγές που έχετε αναζητήσει.
7. Ελέγξτε τις Δηλώσεις Περιουσιακών Στοιχείων Ρώσων Αξιωματούχων
Οι Ρώσοι δημόσιοι αξιωματούχοι υποχρεούνται να υποβάλλουν δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων. Φαινομενικά ένα μέτρο κατά της διαφθοράς, οι εν λόγω γνωστοποιήσεις μπορούν να παρέχουν ενδείξεις και σημεία εκκίνησης για έρευνες. Οι αποκλίσεις μεταξύ δηλωθέντων και πραγματικών περιουσιακών στοιχείων παγκοσμίως αποτελούν επίσης μια τέλεια ιστορία για άρθρο.
Το 2012, ο τότε Αναπληρωτής Πρωθυπουργός Ίγκορ Σουβάλοφ δήλωσε ακίνητα στην Αυστρία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Δεν υπήρχαν περαιτέρω στοιχεία σχετικά με την τοποθεσία ή την αξία τους, αλλά όλα ήταν δηλωμένα ως μισθωμένα ακίνητα. Με αυτά τα σημεία εκκίνησης, ερευνητές δημοσιογράφοι εντόπισαν αργότερα ένα κάστρο στη Λίμνη Άτερσι της Αυστρίας, ένα διαμέρισμα στο Γουεστμίνστερ στο Λονδίνο και μια βίλα στο νησί Παλμ Τζουμέϊρα στο Ντουμπάι, συνολικής αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολλαρίων. Η κυριότητα των ακινήτων ανήκε σε μέλη της οικογενείας, εγείροντας έτσι ερωτήματα σχετικά με τις δηλωθείσες συμφωνίες μίσθωσης.
Οι δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων δημοσιεύονται από διαφορετικές κρατικές υπηρεσίες και δεν υπάρχει κάποιο κεντρικό αποθετήριο πληροφοριών. Εντούτοις, o οργανισμός Διεθνής Διαφάνεια (Transparency International) στο παράρτημά της για τη Ρωσία δημιούργησε την Declarator.org, μία εύχρηστη βάση δεδομένων που συλλέγει δηλώσεις από διαφορετικές υπηρεσίες και διαθέτει επίσης συνδέσμους σε πρωτότυπες πηγές δεδομένων.
8. Χρησιμοποιήστε Εργαλεία Οπτικοποίησης Δεδομένων
Η οπτικοποίηση δεδομένων μπορεί να αποτελέσει μια σανίδα σωτηρίας κατά τη χαρτογράφηση πολύπλοκων δομών περιουσιακών στοιχείων και οι γραφικές οπτικές αναπαραστάσεις πληροφοριών μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση της διατήρησης μνήμης και να σας επιτρέπουν να διακρίνετε μοτίβα.
Η πλατφόρμα ερευνητικών δεδομένων Aleph του OCCRP περιλαμβάνει ένα εργαλείο Διαγράμματος Δικτύου που επιτρέπει στους χρήστες να φορτώνουν δεδομένα σε οπτικοποιήσεις που συνδέουν άτομα, εταιρείες, περιουσιακά στοιχεία και λοιπά πρόσωπα. Τα εν λόγω δεδομένα είναι επίσης δυνατόν να διασταυρώνονται με λοιπά σύνολα δεδομένων της Aleph, επιτρέποντας στους δημοσιογράφους να «ακολουθούν το χρήμα» και να εντοπίζουν λοιπά περιουσιακά στοιχεία που συνδέονται με το στόχο ενός δημοσιογράφου.
Το Linkurious είναι ένα λογισμικό που χρησιμοποιεί το ICIJ για να χαρτογραφήσει συνδέσεις σε μεγάλες έρευνες όπως τα Panama Papers.
9. Μάθετε Πως να Ρίχνετε μια Γρήγορη αλλά Αποτελεσματική Ματιά
Έχετε ανακαλύψει μια εταιρεία που συνδέεται με το στόχο σας; Εξαιρετικά! Τώρα θα πρέπει να διαβάσετε 50 έγγραφα που έχει υποβάλλει η εταιρεία από την ημέρα της σύστασής της πριν από 15 χρόνια. Το ίδιο θα πρέπει να κάνετε και για πολλές άλλες εταιρείες και ακίνητα που ανακαλύψατε. Το πιθανότερο είναι ότι ο χρόνος δεν σας φτάνει.
Ευτυχώς, μπορείτε να ρίξετε μια γρήγορη ματιά. Η πλειονότητα των κειμένων σε ετήσιες εκθέσεις και παρόμοια αρχεία έχουν στερεοτυπική διατύπωση και αντιγράφονται από τη μια εταιρεία στην άλλη. Τα κρίσιμα ψήγματα πληροφοριών που αναζητάτε είναι τα μοναδικά δεδομένα που έχουν καταγραφεί για την εν λόγω εταιρεία. Συνήθως, πρόκειται για ονόματα, ημερομηνίες και αριθμούς. Μάθετε πως να τα εντοπίζετε γρήγορα και πως να αφήνετε απ’ έξω τα «περιττά».
10. Αιτηθείτε Δεδομένα
Οι αρχές ενδέχεται να είναι πρόθυμες να μοιραστούν δεδομένα που δεν είναι ήδη δημοσίως διαθέσιμα. Σε κάποιες χώρες, ένα αίτημα βάσει της ελευθερίας στην ενημέρωση είναι ένας τρόπος για να αποκομίσετε δεδομένα, αλλά συνήθως απαιτεί μακρά αναμονή και δεν υπάρχει περίπτωση να εγγυηθεί κανείς ότι οι βασικές πληροφορίες που αναζητάτε δεν θα έχουν αποκρυβεί. Εναλλακτικά, μπορείτε απλά να τις ζητήσετε.
Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας του Λουξεμβούργου πρόσφατα έδωσε το δικαίωμα πρόσβασης σε μια επικαιροποιημένη βάση δεδομένων πολιτικών αεροσκαφών που είναι καταχωρημένα στο Λουξεμβούργο κατόπιν αιτήματος – τα δεδομένα δεν είναι δημοσιευμένα στον ιστότοπο της υπηρεσίας. Η εν λόγω βάση δεδομένων περιλαμβάνει τους αριθμούς ουραίου, τους σειριακούς αριθμούς, τους καταχωρημένους ιδιοκτήτες και λοιπά βασικά αναγνωριστικά των αεροσκαφών, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων που χρησιμοποιούνται από Ρώσους αξιωματούχους. Δεδομένα όπως τα παραπάνω μπορούν να συνθέσουν μια έρευνα ή να αξιοποιήσουν προηγούμενες.
Πάρτε για παράδειγμα το ιδιωτικό τζετ Bombardier Global Express του πρώην Αναπληρωτή Πρωθυπουργού Ίγκορ Σουβάλοφ, που κατήγγειλε το 2016 ο Ρώσος blogger κατά της διαφθοράς Αλεξέι Ναβάλνι. Η καταχώρησή του στη Νήσο Μαν έληξε το 2018, με την εκ νέου καταχώρησή του στο Λουξεμβούργο. Από τα δεδομένα του Λουξεμβούργου προκύπτει ο ίδιος τύπος αεροσκάφους με τον ίδιο σειριακό αριθμό, αλλά με διαφορετικό αριθμό ουραίου – γεγονός που αποδεικνύει ότι το αεροπλάνο μετονομάστηκε κι έτσι είναι πιο δύσκολη η παρακολούθησή του. Από μια διασταύρωση του καινούριου αυτού αριθμού ουραίου με δεδομένα πρόσφατων πτήσεων προκύπτουν πτήσεις στο Σάλτζμπουργκ, πλησίον ενός κάστρου που φέρεται να ανήκει στο Σουβάλοφ – γεγονός που υποδεικνύει ότι ενδέχεται να εξακολουθεί να του ανήκει. Από τα δεδομένα προκύπτει επίσης και νέος καταχωρημένος ιδιοκτήτης.
Είναι σκόπιμο να επισκεφτείτε αυτοπροσώπως το τοπικό δικαστήριο, το μητρώο εταιρειών ή το νηολόγιο αεροσκαφών προκειμένου να ζητήσετε οι ίδιοι έγγραφα. Όπως υποδεικνύουν τα παραπάνω παραδείγματα, ο όγκος των δεδομένων που διατίθεται επί του παρόντος ηλεκτρονικά είναι μεγάλος και συνεχώς αυξανόμενος. Αλλά κάποιοι φορείς υστερούν έναντι άλλων και μία επίσκεψη αυτοπροσώπως μπορεί κάποιες φορές να αποδώσει συμπληρωματικά και παλαιότερα έγγραφα τα οποία δεν έχουν ακόμη δεικτοποιηθεί σε ψηφιακές πλατφόρμες.
