Καθώς μαίνεται ο πόλεμος ανάμεσα στις ρωσικές και τις ουκρανικές δυνάμεις, ο αριθμός των θυμάτων μεταξύ των αμάχων αυξάνεται διαρκώς, ενώ, από τις πρώτες μέρες της σύγκρουσης, φαίνεται πως έγινε χρήση πυρομαχικών διασποράς σε περιοχές γύρω από σχολεία και νοσοκομεία.
Τα πυρομαχικά διασποράς, γνωστά και ως βόμβες διασποράς ή συσσωματωμάτων, είναι ένας τύπος όπλου που περιέχει μεγάλο αριθμό υποπυρομαχικών βομβιδίων, τα οποία απελευθερώνονται πάνω από έναν στόχο. Στη συνέχεια, τα επιμέρους πυρομαχικά εξαπλώνονται και εκρήγνυνται πάνω από μεγαλύτερη περιοχή, αυξάνοντας το ενδεχόμενο πρόκλησης ζημιών και θανάτων.
Λόγω της εκτεταμένης βλάβης που μπορούν να προκαλέσουν, τα πυρομαχικά διασποράς επικρίνονται ευρέως, καθώς θεωρείται ότι αποτελούν “άμεση απειλή για τους αμάχους κατά τη διάρκεια συγκρούσεων” και μπορούν να προκαλέσουν “μακροχρόνια” προβλήματα, όταν τα υποπυρομαχικά δεν εκρήγνυνται κατά την πρώτη πρόσκρουση.
Περισσότερες από 100 χώρες έχουν απαγορεύσει τη χρήση τους με την υπογραφή της Σύμβασης για τα Πυρομαχικά Διασποράς, ωστόσο, ούτε η Ρωσία ούτε η Ουκρανία (η οποία επίσης διαθέτει τέτοιου είδους πυρομαχικά) είναι συμβαλλόμενα μέλη.
Η Ρωσία τα έχει χρησιμοποιήσει κυρίως στην ανατολική Ουκρανία το 2014, αλλά και αργότερα στη Συρία.
Η Ουκρανία, απ’ την άλλη, έχει αρνηθεί κατηγορηματικά ότι έκανε χρήση πυρομαχικών διασποράς κατά τη σύγκρουση με αυτονομιστές που δρουν με υποστήριξη της Ρωσίας στα ανατολικά της χώρας το 2015, παρόλο που έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) σημείωνε το αντίθετο.
Η επικράτηση των social media στις μέρες μας και η συνακόλουθη εξάπλωση βίντεο και εικόνων έχει δώσει τη δυνατότητα στο Bellingcat –αλλά και σε άλλους παρατηρητές συγκρούσεων και ερευνητές ανοικτού κώδικα- να προσδιορίσει τη γεωγραφική θέση των σημείων πρόσκρουσης αρκετών πυρομαχικών διασποράς σε κατοικημένες περιοχές εντός της Ουκρανίας.
Το Bellingcat κατάφερε επίσης να προσδιορίσει το πιθανό σημείο προέλευσης των βλημάτων, κάτι που δίνει μια εικόνα για το ποιος ενδέχεται να τα εκτόξευσε.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο αριθμός των θυμάτων φαίνεται να ήταν σημαντικός.
Για παράδειγμα, η HRW διερεύνησε και επαλήθευσε τη χρήση πυρομαχικών διασποράς που προσέκρουσαν ακριβώς έξω από ένα ουκρανικό νοσοκομείο, επιρρίπτοντας ευθύνες στη Ρωσία και καλώντας τις ρωσικές δυνάμεις να «σταματήσουν τη χρήση πυρομαχικών διασποράς, βάζοντας τέλος στις επιθέσεις με παράνομα όπλα που σκοτώνουν και ακρωτηριάζουν αδιακρίτως».
Ωστόσο, εικόνες και βίντεο που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο αποδεικνύουν ότι έγινε ακόμη πιο εκτεταμένη χρήση αυτών των όπλων σε περιοχές αμάχων.
Χάρκοβο
Η πόλη Χάρκοβο στα βορειοανατολικά της Ουκρανίας, μόλις 25 χιλιόμετρα από τα ρωσικά σύνορα, έχει γίνει τόπος σφοδρών συγκρούσεων τις τελευταίες μέρες, με τις ρωσικές δυνάμεις να φέρονται να είναι σταματημένες έξω από την πόλη.
Το Χάρκοβο φαίνεται κι αυτό έχει γίνει στόχος αλλεπάλληλων επιθέσεων με πυρομαχικά διασποράς.
Στο παρακάτω παράδειγμα από τις 25 Φεβρουαρίου μπορούμε να δούμε τις συνέπειες μιας τέτοιας επίθεσης, όπου πολλαπλά υποπυρομαχικά εκρήγνυνται σε ευρεία περιοχή. Το συγκεκριμένο τμήμα του αυτοκινητόδρομου (50.048093, 36.189638) διέρχεται μέσα από κατοικημένη περιοχή και βρίσκεται ακριβώς δίπλα σε νοσοκομείο για παιδιά.
Αν και δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί η προέλευση του συγκεκριμένου χτυπήματος, αυτό μπορεί να γίνει για άλλες πυραυλικές επιθέσεις που έπληξαν το Χάρκοβο.
Η Ρωσία, μέχρι στιγμής, φαίνεται πως έχει εκτοξεύσει πυρομαχικά διασποράς μέσω των πυραυλικών συστημάτων πολλαπλής εκτόξευσης BM 27 και BM 30. Αυτό φαίνεται από τα χαρακτηριστικά βλήματα που χρησιμοποιούνται από το κάθε σύστημα και από την τροχιά που φαίνεται να έχουν ακολουθήσει πριν από την πρόσκρουση.
Αυτές οι ρουκέτες αποτελούνται από μια πολεμική κεφαλή που περιέχει τα υποπυρομαχικά, τα οποία αποκόβονται από τον πυραυλοκινητήρα μετά την εκτόξευση. Αφού απελευθερωθούν τα υποπυρομαχικά, ο πυραυλοκινητήρας και η πολεμική κεφαλή συνεχίζουν την τροχιά τους και συχνά καταλήγουν να διατρυπούν το έδαφος.
Τα τμήματα που καταλήγουν στο έδαφος, βοηθούν στον προσδιορισμό της προέλευσης των πυραύλων.
Σε αυτό το παράδειγμα, βλέπουμε τον πυραυλοκινητήρα ενός BM 30 καρφωμένο σε έναν δρόμο στο Χάρκοβο, στη θέση 49.987345, 36.261194. Η διάβαση πεζών, όπως περιγράφεται λεπτομερώς στην παρακάτω εικόνα, βοήθησε στον προσδιορισμό της προέλευσής του.
Επαναλάβαμε την ίδια διαδικασία για επτά πολεμικές κεφαλές ή πυραυλοκινητήρες που έχουν καταγραφεί σε ανοιχτές πηγές στο Χάρκοβο και καταλήξαμε ότι φαίνεται να εκτοξεύθηκαν από βόρεια-βορειοανατολική κατεύθυνση. Με άλλα λόγια, από την κατεύθυνση των ρωσικών συνόρων.
Με μέγιστο βεληνεκές 35 χλμ. και 70 χλμ. αντίστοιχα, τα πυραυλικά συστήματα BM 27 και BM 30 θα μπορούσαν να βρίσκονται σε ρωσικό έδαφος κατά την εκτέλεση τέτοιων χτυπημάτων. Αυτή ήταν, άλλωστε, μια τακτική που ακολουθήθηκε ευρέως κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία το 2014. Ωστόσο, τα συστήματα αυτά θα μπορούσαν να είναι τοποθετημένα και εντός του ουκρανικού εδάφους κατά την εκτόξευση των πυραύλων.
Η πολεμική κεφαλή και οι πυραυλοκινητήρες συνεχίζουν να πετούν μετά την απελευθέρωση των υποπυρομαχικών, διανύοντας μεγάλη απόσταση. Έτσι, σε ορισμένες περιπτώσεις, παρόλο που το ρωσικό πυροβολικό στοχεύει στρατιωτικούς στόχους, οι κινητήρες και οι πολεμικές κεφαλές μπορεί να συνεχίζουν να κινούνται προς περιοχές αμάχων και αστικές περιοχές – όπως δείχνουν ξεκάθαρα τα βίντεο που έχει δει και γεωεντοπίσει το Bellingcat.
Όπως και να ‘χει, ανεξαρτήτως του στόχου, οι επιπτώσεις είναι αποδεδειγμένα θανατηφόρες και επιβλαβείς για τους αμάχους.
Νηπιαγωγείο Okhtyrka
Υπάρχει επίσης τουλάχιστον ένα παράδειγμα όπου φαίνεται ότι πυρομαχικά διασποράς ενδέχεται να επηρέασαν περιοχή γύρω από ένα νηπιαγωγείο.
Στις 25 Φεβρουαρίου, στην πόλη Okhtyrka, περίπου 100 χιλιόμετρα δυτικά του Χάρκοβο, ένα βλήμα πυροβολικού προκάλεσε αρκετούς θανάτους (50.309797, 34.869819). Μεταξύ των θυμάτων φέρεται να περιλαμβάνονται και παιδιά.
Το παρακάτω βίντεο δείχνει το άμεσο αποτέλεσμα της επίθεσης – συμπεριλαμβανομένων των θυμάτων.
Αυτό το βίντεο φαίνεται να δείχνει τις χαρακτηριστικές μαύρες πιτσιλιές (κυκλωμένες στο παρακάτω στιγμιότυπο) που υποδεικνύουν ότι o παιδικός σταθμός επλήγη από πολλαπλά υποπυρομαχικά.
Το Bellingcat κατάφερε να προσδιορίσει τη γεωγραφική θέση μιας πολεμικής κεφαλής 9M27K η οποία θα μπορούσε να έχει εκτοξευτεί από ένα BM-27 περίπου 200 μέτρα ανατολικά του νηπιαγωγείου.
Σε αυτή την περίπτωση, η προέλευση φαίνεται να είναι από τα βορειοδυτικά-δυτικά, πράγμα που σημαίνει ότι το βλήμα πέρασε πάνω από τον παιδικό σταθμό.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπήρξαν πολλαπλές αναφορές για ρωσικά στρατεύματα μέσα και γύρω από την πόλη Okhtyrka, πριν και μετά από αυτή την επίθεση, συμπεριλαμβανομένων αναρτήσεων που ισχυρίζονται ότι Ρώσοι στρατιώτες βρίσκονταν δυτικά της πόλης κατά μήκος του δρόμου Okhtyrka-Zinkiv και στην κοντινή πόλη Chupakhovka.
Πράγματι, στις 24 Φεβρουαρίου φαίνεται ότι σημειώθηκαν εκτεταμένες συγκρούσεις στο κέντρο της Okhtyrka γύρω από την εκκλησία Heorhiya Peremozhtsya 50.308362, 34.880200, όπου σκοτώθηκε τουλάχιστον ένας Ρώσος στρατιώτης, η σορός του οποίου βιντεοσκοπήθηκε. Υπήρχαν επίσης αναφορές για πολλές συλλήψεις Ρώσων στρατιωτών στο σημείο το πρωί της 25ης Φεβρουαρίου.
Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι η περιοχή γύρω από την πόλη Okhtyrka είναι αμφισβητούμενη, σε αντίθεση με την περιοχή βόρεια του Χάρκοβο, που βρισκόταν υπό ρωσικό έλεγχο μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης του παρόντος άρθρου.
Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η Ουκρανία διαθέτει επίσης BM 27 και BM 30, καθώς και την αμφισβητούμενη φύση του εδάφους, δεν υπάρχουν προς το παρόν αρκετές πληροφορίες για να αποδειχθεί με απόλυτη βεβαιότητα ποιος εκτόξευσε αυτή τη ρουκέτα.
Παρόλα αυτά, φαίνεται εξαιρετικά απίθανο ότι οι ουκρανικές δυνάμεις θα έκαναν σκόπιμη χρήση ενός τέτοιου όπλου στις δικές τους πόλεις, ακόμη και αν στόχευαν Ρώσους στρατιώτες.
Συνέχιση της παρακολούθησης της χρήσης πυρομαχικών διασποράς
Ο έλεγχος των επιπτώσεων των πυρομαχικών διασποράς είναι τουλάχιστον δύσκολος, καθώς είναι κατασκευασμένα για να επιφέρουν βλάβες εκτεταμένης κλίμακας.
Πέρα από αυτό, τα πυρομαχικά διασποράς έχουν μεγάλο ποσοστό ελαττωματικότητας, πράγμα που σημαίνει ότι, ακόμα και όταν χρησιμοποιούνται για να πλήξουν έναν στρατιωτικό στόχο μακριά από αμάχους, συχνά αφήνουν πίσω τους μη εκραγμένα θανατηφόρα βλήματα, τα οποία θέτουν σε κίνδυνο παιδιά και περαστικούς που τα περιεργάζονται με περιέργεια.
Ωστόσο, τα στοιχεία από την Ουκρανία φαίνεται να δείχνουν ότι τα πυρομαχικά διασποράς που επισημαίνονται σε αυτό το άρθρο δεν έχουν αυστηρά επιλεγμένους στόχους. Αντίθετα, έχουμε εντοπίσει πολλαπλά παραδείγματα που έχουν πλήξει αμάχους, σχολεία και νοσοκομεία.
Καθώς οι μάχες μεταφέρονται ολοένα και περισσότερο σε αστικές περιοχές, υπάρχει ο κίνδυνος να αυξηθούν σημαντικά τα περιστατικά χρήσης πυρομαχικών διασποράς.
Αν εντοπίσετε οποιαδήποτε πηγή που περιέχει υλικό με ενδείξεις χρήσης πυρομαχικών διασποράς, παρακαλούμε απαντήστε στο thread μας στο Twitter εδώ.