Από τον Federico Caruso, Δημοσιογράφο στο OBC Transeuropa
Η εκτεταμένη συλλογή δεδομένων από ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιους φορείς είναι ένα ανησυχητικό φαινόμενο στη σημερινή κοινωνία, το οποίο δεν περιορίζεται στο σκάνδαλο των παράνομων υποκλοπών και παρακολουθήσεων δημοσιογράφων και πολιτικών από τις υπηρεσίες ασφαλείας που έχει συγκλονίσει την πολιτική σκηνή της Ελλάδας τους τελευταίους μήνες. Είναι ένα ζήτημα που αφορά τη δημοκρατία εν γένει και αποτελεί μόνο μία πτυχή ενός ευρύτερου προβλήματος.
«Έχουμε ξεχάσει για ποιους λόγους ξεκινήσαμε να συλλέγουμε δεδομένα», δήλωσε πρόσφατα ο Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων Wojciech Wiewiórowski, σχολιάζοντας τις ευρωπαϊκές πολιτικές ελέγχου συνόρων και μετακίνησης στον ευρωπαϊκό χώρο. Όταν οι άνθρωποι στοχοποιούνται και θεωρούνται «παράγοντες κινδύνου», αντιμετωπίζονται αναλόγως. Και παρόλο που οι περισσότεροι από εμάς δεν πιστεύουν ότι αυτό είναι ένα ζήτημα που τους αφορά άμεσα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά για τις ευάλωτες ομάδες – ή τους δημοσιογράφους.
Στις συζητήσεις για τον ιδιωτικό τομέα, τα τελευταία χρόνια ακούγεται όλο και περισσότερο ο όρος «καπιταλισμός της επιτήρησης», στον οποίο οφείλουμε να δώσουμε τη δέουσα προσοχή. Καθημερινά, συνειδητά ή όχι, τροφοδοτούμε έναν εμπορικό τομέα που εξαρτάται από τη συνεχή παροχή προσωπικών δεδομένων. Από την άλλη, ο Ευρωπαϊκός Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (γνωστός και ως ΓΚΠΔ) φαίνεται πως εφαρμόζεται πλέον με σχετική αυστηρότητα, σε βαθμό που το επιχειρηματικό μοντέλο αυτών των εταιρειών έχει αρχίσει να αμφισβητείται. Ακόμα, όμως, και σε περίπτωση που καταρρεύσει ο «καπιταλισμός της επιτήρησης» με τη μορφή που έχει σήμερα, πρέπει να αναρωτηθούμε τι θα τον αντικαταστήσει.
Οι οργανισμοί ειδήσεων κάθε άλλο παρά ουδέτεροι είναι απέναντι σε όλα αυτά. Με τον ειδησεογραφικό κλάδο να διανύει κρίση καθώς βρέθηκε απροετοίμαστος για την είσοδο στην ψηφιακή εποχή, η συμπεριφορική διαφήμιση, ένα σύστημα που βασίζεται στα προσωπικά δεδομένα των χρηστών και ελέγχεται κυρίως από την Google, εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον προϋπολογισμό των μέσων ενημέρωσης.
Οι δημοσιογράφοι και τα ΜΜΕ αποτελούν έτσι μέρος αυτού του «κύκλου επιτήρησης». Τον τροφοδοτούν, τον αμφισβητούν και στοχοποιούνται από αυτόν. Πρόκειται, πράγματι, για μια εξαιρετικά δυσάρεστη κατάσταση.