Από τον James Piotr Montague, Συγγραφέα, Δημοσιογράφο
Τον Αύγουστο του 2020, όταν τα λοκντάουν του Covid-19 είχαν γίνει καθημερινότητα, 220 άνδρες έδωσαν ραντεβού σε ένα απομονωμένο χωράφι στη Γερμανία μέσα στη νύχτα. Σκοπός τους ήταν να δώσουν μάχη. Η σύγκρουση αυτή μεταξύ οπαδικών συνδέσμων της Άιντραχτ Φρανκφούρτης και της SV Darmstadt 98 έχει καταγραφεί μόνο σε ένα βίντεο, διάρκειας 18 δευτερολέπτων. Στα κουνημένα πλάνα διακρίνονται δύο τεράστιες σειρές μαχητών, παραταγμένες η μία απέναντι στην άλλη: η μία πλευρά ντυμένη στα κόκκινα, η άλλη στα λευκά. Οι οπαδοί βαδίζουν αργά προς τους αντιπάλους τους και σύντομα ξεσπούν άγριες μάχες σώμα με σώμα.
Παρά τη σύντομη διάρκεια του βίντεο, η συνέχεια είναι γνωστή, μιας και πάντα υπάρχει κάποιος που μετράει κεφάλια, χρονομετρεί τις συμπλοκές, ελέγχει τους κανόνες και κρατάει το σκορ.
Αριθμός ατόμων: 100 εναντίον 120.
Διάρκεια: 2 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα.
Νικητής: Φρανκφούρτη.
Το ποδόσφαιρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον χουλιγκανισμό, ο οποίος ρίχνει εδώ και χρόνια τη σκιά του πάνω στο άθλημα. Όταν ακούει κανείς σήμερα τον όρο «χουλιγκανισμός», συνήθως τον συνδέει με το αγγλικό ποδόσφαιρο της δεκαετίας του ’70, του ’80 και του ’90 και τη λεγόμενη «Αγγλική Νόσο» – παράτυποι, δηλαδή, καβγάδες μεταξύ μεθυσμένων. Πράγματι, οι συμπλοκές εκείνης της εποχής εξακολουθούν να τιμώνται από νεαρούς ultras και χούλιγκαν σε όλο τον κόσμο. Αρκεί να δει κανείς πόσο δημοφιλείς γίνονται ταινίες όπως το Green Street Hooligans. Οι ultras που έχω συναντήσει – από την Ινδονησία, μέχρι τις ΗΠΑ – φαίνεται πως εμπνέονται ακόμα από την αγγλική casual αισθητική.
Για πολλούς ανθρώπους σήμερα αυτή η εποχή έχει επιστρέψει. Στη Γαλλία, την Αγγλία, την Ολλανδία, την Τουρκία και φυσικά στην Ελλάδα έχει ήδη παρατηρηθεί έξαρση περιστατικών οπαδικής βίας. Ο λόγος που γράφω αυτό το κείμενο, άλλωστε, είναι επειδή κλήθηκα να συμμετάσχω σε ένα πάνελ για την έναρξη του podcast παραγωγής του iMEdD “Hooligan Express”, το οποίο καταπιάνεται με τον τραγικό θάνατο ενός ultra της ΑΕΚ την περσινή χρονιά, πριν από αγώνα με τη Ντιναμό Ζάγκρεμπ.
Παρόλα αυτά, αν και έχει σίγουρα σημειωθεί αύξηση αυτών των περιστατικών, εξακολουθούν να είναι σπάνια. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οπαδική βία φαίνεται να απομακρύνεται από τα γήπεδα. Ο χουλιγκανισμός που κάποτε γνωρίζαμε με τα επεισόδια που τον συνόδευαν σε έναν αγώνα, έχει μεταμορφωθεί σε κάτι διαφορετικό -κάτι πιο οργανωμένο, πιο βίαιο, πιο πολιτικοποιημένο, πιο κρυφό και δυνητικά πολύ πιο επικίνδυνο.
Συμπλοκές όπως αυτές στη Φρανκφούρτη διοργανώνονται μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα, ενώ έχουν δικούς τους κανόνες και ηθικό κώδικα. Οι αντίπαλοι πρέπει να είναι ισάριθμοι. 3v3, 10v10, 50v50, μερικές φορές εκατοντάδες σε κάθε πλευρά. Τα όπλα απαγορεύονται ρητά. Αν ο αντίπαλος χάσει τις αισθήσεις του, τα χτυπήματα σταματούν. Το «σκηνικό» γίνεται με απόλυτη μυστικότητα και απαγορεύεται η δημοσιοποίηση υλικού από αυτό. Η ομάδα που μένει όρθια μέχρι τέλους, κερδίζει.
Αυτό το «σπορ» έχει τις ρίζες του στην Ανατολική Γερμανία, αμέσως μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, αλλά πλέον έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη και είναι εξαιρετικά δημοφιλές στην Ανατολική Ευρώπη, τη Σκανδιναβία, την Ολλανδία, τη Γαλλία και όχι μόνο.
Στα ολλανδικά είναι γνωστό ως bosgevechten, ή «δασικές μάχες». Μερικές φορές αναφέρεται ως «ελεύθερες μάχες» ή «μάχες πεδίου». Στην Πολωνία ονομάζεται ustawka, που είναι μια μάλλον πιο εξευγενισμένη λέξη, που σημαίνει «προκαθορισμένη συνάντηση». Στα ρωσικά, είναι γνωστό ως okolofutbola, που σημαίνει «γύρω από το ποδόσφαιρο». Η φράση έχει γίνει και τίτλος μιας καλτ ρωσικής ταινίας του 2013 με θέμα τους χούλιγκανς και τα «ραντεβού του θανάτου».
Κάθε Σαββατοκύριακο, χιλιάδες νέοι – σχεδόν αποκλειστικά – άνδρες διασχίζουν την Ευρώπη, παίζοντας «κρυφτούλι» με την αστυνομία, με έναν στόχο: να συγκρουστούν με αντιπάλους και να ενωθούν με φίλους στα πλαίσια ενός διεθνούς δικτύου συμμαχιών και αντιπαλοτήτων που συνήθως σχηματίζονται με βάση τις πολιτικές πεποιθήσεις. Οι συμπλοκές της Φρανκφούρτης με τα 220 άτομα ήταν στην πραγματικότητα ένα είδος συνομοσπονδίας συνδέσμων που διατηρούν φιλικούς δεσμούς, οι οποίοι είχαν απέναντί τους κοινούς εχθρούς: Χούλιγκαν της Άιντραχτ Φρανκφούρτης εναντίον ενωμένων δυνάμεων της SV Darmstadt, αλλά και σύνδεσμοι από τη Βέρνη, το Βερολίνο, τη Βρέμη, το Μινσκ και τον περίφημο αριστερό σύνδεσμο St. Pauli από το Αμβούργο.
Το πεδίο της μάχης μπορεί να είναι οπουδήποτε. Σε ένα έρημο δάσος, σε κάποιο χωράφι, σε σιδηροδρομικές γραμμές ή σε εγκαταλελειμμένα εργοστάσια. Online δεν κυκλοφορεί κανένα πλάνο – ή τουλάχιστον είναι πολύ δύσκολο να το βρεις. Οι μάχες οργανώνονται σε εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων που χρησιμοποιούν κρυπτογράφηση, ενώ η ανωνυμία τηρείται αυστηρά. Αν κάποιος αναρτήσει υλικό από συμπλοκές που δεν έχει υποστεί επεξεργασία, κινδυνεύει – στην καλύτερη περίπτωση – με εξοστρακισμό.
Ανακάλυψα για πρώτη φορά τη σκηνή την περίοδο που επισκέφθηκα την Ουκρανία και τη Σουηδία, όταν έγραφα το 1312: Among the Ultras. Τότε, κατάφερα να αποκτήσω πρόσβαση σε συμπλοκή δύο εκ των μεγαλύτερων οπαδικών συνδέσμων της Σουηδίας. Στην Ουκρανία, ένα από τα πιο αξιοσέβαστα μέλη της σκηνής του okolofutbola είναι σήμερα ένας από τους νεότερους και πιο υψηλόβαθμους διοικητές των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων στο μέτωπο κατά της Ρωσίας.
Εδώ θα πρέπει να γίνει μια σημαντική διάκριση: Οι σύνδεσμοι χούλιγκαν δεν πρέπει να συγχέονται με τους ultras. Κύριο μέλημα των ultras είναι το σόου, τα πυροτεχνήματα και οι «χορογραφίες» την ημέρα του αγώνα. Ενδέχεται να σημειωθούν βίαια επεισόδια, αλλά συχνά είναι «υποπροϊόν». Για τους χούλιγκαν, από την άλλη, η βία είναι αυτοσκοπός. Οι σύνδεσμοι χούλιγκαν είναι ουσιαστικά η βίαιη πτέρυγα των οπαδών μιας ομάδας και διαφέρουν πολύ από τους χούλιγκαν με τις μπυροκοιλιές του παρελθόντος. Πολλοί από αυτούς προπονούνται με στρατιωτική αφοσίωση – έξι ημέρες την εβδομάδα –ώστε να είναι σε φόρμα. Μαθαίνουν πυγμαχία ή τζούντο για να βελτιώσουν την τεχνική τους και απέχουν τόσο από το αλκοόλ όσο και από τα ναρκωτικά.
Οι χούλιγκαν δεν θεωρούν ότι κάνουν κάτι κακό. Πιστεύουν ότι απομακρύνουν τη βία από το γήπεδο, μεταφέροντάς τη μακριά από αθώους ανθρώπους και βάζοντάς κανόνες γύρω από αυτή. Διάφοροι ακτιβιστές επισημαίνουν εδώ και καιρό τις συνδέσεις μεταξύ συνδέσμων και ακροδεξιών ομάδων και δραστηριοτήτων, αν και υπάρχουν και κάποιοι σύνδεσμοι με παραδοσιακά αριστερές οπαδικές βάσεις.
Δεδομένου ότι τα άτομα αυτού του χώρου είναι άρτια εκπαιδευμένα και εξαιρετικά οργανωμένα, πολλές φορές αποδεικνύονται χρήσιμα σε πορείες διαμαρτυρίας, εξεγέρσεις, ακόμα και πολέμους. Όπως στην Ουκρανία, για παράδειγμα. Από την έναρξη του πολέμου, οι σύνδεσμοι χούλιγκαν στρατολογούν άνδρες για να πολεμήσουν με τους πολιτικούς τους συμμάχους- χούλιγκαν από την Τσεχική Δημοκρατία, την Πολωνία, την Κροατία, την Ισπανία και όχι μόνο.
Η ρωσική πλευρά διαθέτει επίσης ένα ξεχωριστό τάγμα με ultras και χούλιγκαν, το Espanola, το οποίο αποτελείται από 550 άνδρες και περιλαμβάνει μαχητές από την ΤΣΣΚΑ, τη Ζενίτ, τη Σπαρτάκ, την Torpedo και τη Λοκομοτίβ. Και ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, το ίδιο συμβαίνει και με τις συμπλοκές στην Ευρώπη, οι οποίες έχουν μετατραπεί σε ένα εν είδει σπορ του Σαββατοκύριακου, με τα αποτελέσματά τους να ανακοινώνονται σε κανάλια Telegram όπως το Hooligans.cz και το GruppaOF, όπως ακριβώς και τα ποδοσφαιρικά αποτελέσματα.
Με ρωτούν συχνά για την οπαδική βία, τους ultras και τους χούλιγκαν, οι οποίοι πολλές φορές και λανθασμένα, συγχέονται. Και ενώ η βία στη διάρκεια των αγώνων είναι σίγουρα ένα φαινόμενο που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, η βία εκτός των γηπέδων φαίνεται πως περνά σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητη.