Από τον Θανάση Τρομπούκη, Δημοσιογράφο Δεδομένων, Υπεύθυνο Έργου στο iMEdD Lab
Στον δρόμο της επιστροφής από το Nashville των Ηνωμένων Πολιτειών επιβιβάστηκα στο αεροσκάφος με προορισμό το Λονδίνο με 2.5Gb σημειώσεων για τη δημοσιογραφία δεδομένων στη χειραποσκευή, μέγεθος που αντιστοιχεί σε περίπου ένα εκατομμύριο δεκασέλιδα έγγραφα. Σε αυτές κανείς μπορεί να βρει μεθοδολογίες έρευνας, τεχνολογικά εργαλεία αιχμής, ιδέες για νέες φόρμες δημοσιογραφικής αφήγησης και αλγοριθμικές προσεγγίσεις που διευκολύνουν το έργο των ερευνητών δημοσιογράφων να εμβαθύνουν στην έρευνά τους. Στο συνέδριο του NICAR 2023, ένα από τα σημαντικότερα συνέδρια της δημοσιογραφίας δεδομένων στον κόσμο, πήραμε μια μικρή γεύση για το πού κατευθύνεται η δημοσιογραφία παγκοσμίως. Και απ’ ό,τι φαίνεται ο δρόμος είναι σπαρμένος με αλγόριθμους.
Το 1975 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μία μικρή ομάδα δημοσιογράφων ιδρύει το IRE (Investigative Reporters and Editors), μία οργάνωση ερευνητών δημοσιογράφων και συντακτών με σκοπό τον διαμοιρασμό γνώσης και βέλτιστων πρακτικών στην δημοσιογραφία. Μερικά χρόνια αργότερα, το IRE ιδρύει ένα καινοτόμο για την εποχή πρόγραμμα, το NICAR (National Institute for Computer-Assisted Reporting), το οποίο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες παρέχει στην κοινότητα γνώσεις και εργαλεία γι’ αυτό που σήμερα ονομάζουμε δημοσιογραφία δεδομένων. Κάθε χρόνο, στο συνέδριο του NICAR συγκεντρώνονται δημοσιογράφοι δεδομένων και φοιτητές δημοσιογραφίας απ’ όλο τον κόσμο για να ανταλλάξουν γνώσεις, εμπειρίες ή και να θέσουν τις βάσεις μελλοντικών διασυνοριακών ερευνών.
Το 2023 το τετραήμερο συνέδριο του NICAR έλαβε χώρα στο Nashville του Τενεσί, πόλη στην οποία ταξιδέψαμε με τη συνάδελφο δημοσιογράφο δεδομένων στο iMEdD Lab Κέλλυ Κική στις αρχές Μαρτίου 2023 για να παρακολουθήσουμε τις εργασίες του. Διοργανώθηκαν 183 ομιλίες και εργαστήρια, η θεματική των οποίων εκτεινόταν από των ανάπτυξη web news app, τους αλγόριθμους στην αθλητική δημοσιογραφία, την οπτικοποίηση δεδομένων και την παραγωγή χαρτών, τη στατιστική ανάλυση, την αλγοριθμική επεξεργασία φυσικής γλώσσας και την τεχνητή νοημοσύνη, τις νέες τάσεις στην αυτοματοποίηση στο newsroom, τη δημιουργία συμπεριληπτικών δημοσιογραφικών ομάδων έως την προστασία από ψηφιακές επιθέσεις σε δημοσιογράφους, την έρευνα δεδομένων εγκλημάτων και πυρκαγιών, την ανάλυση οικονομικών στοιχείων και πολλά άλλα. Μέθοδοι που πριν από μερικά χρόνια θεωρούνταν σχεδόν αδύνατο να υλοποιηθούν στο πλαίσιο μιας δημοσιογραφικής έρευνας, όπως για παράδειγμα να «κάνεις συνέντευξη» σε ένα pdf ή μια φωτογραφία, σήμερα όχι μόνο είναι εφικτά αλλά και δημοσίως διαθέσιμα σε όποιον το επιθυμεί, ανεξαρτήτως προγραμματιστικών γνώσεων. Είναι όμως έτοιμα τα Μέσα Ενημέρωσης να ενσωματώσουν αυτές τις πρωτοποριακές εξελίξεις στο ήδη πεπαλαιωμένο οικονομικό μοντέλο λειτουργίας τους;
Τους τελευταίους μήνες, εγκαινιάστηκε μία νέα εποχή για την ανθρωπότητα, η «Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης». Η αρχή έγινε με το μοντέλο GPT του OpenAI, μιας εταιρείας έρευνας και ανάπτυξης τεχνητής νοημοσύνης. Οι εξελίξεις μέρα με τη μέρα είναι κατακλυσμιαίες, με τους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης να παρεισφρέουν σε κάθε έκβαση της ανθρώπινης ζωής.
Άραγε η δημοσιογραφία και τα Μέσα Ενημέρωσης μπορούν να ακολουθήσουν τη ραγδαία μετάβαση στη νέα εποχή, κι αν ναι, αρκούν οι μερικές χιλιάδες δημοσιογράφοι δεδομένων ανά τον κόσμο, οι οποίοι έχουν την κατάρτιση να κατανοήσουν πώς λειτουργούν αυτά τα συστήματα αλλά και να τα ελέγξουν;
Η ιστορία έχει δείξει ότι τα Μέσα κινούνται αργά στην υιοθέτηση τεχνολογικών επιτευγμάτων. Για παράδειγμα το ίντερνετ «γεννήθηκε» το 1983, όμως η πλειονότητα των Μέσων Ενημέρωσης 40 χρόνια αργότερα εξακολουθεί να μεταφέρει όσα στο παρελθόν τύπωνε στο χαρτί, σε οθόνες. Στην «Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης» δεν έχουμε το περιθώριο του χρόνου.
Τις τελευταίες 25 ημέρες από την επιστροφή μου από το Nashville, έχουν ανακοινωθεί δεκάδες καινοτόμα project τεχνητής νοημοσύνης που θα αλλάξουν τους επόμενους μήνες τον τρόπο που εργαζόμαστε, δημιουργούμε και επικοινωνούμε. Έχει έρθει η ώρα να αλλάξει και ο τρόπος που ενημερωνόμαστε.